Ο Βαθμός ως πρόβλημα και όχι ως αριθμός

Βαθμολογείται η τέχνη; Όχι κατά την άποψή μου. Μπορείς να αξιολογήσεις (κι αν θες να να μετατρέψεις την κρίση σου σε βαθμό) ορισμένα τεχνικά κυρίως κομμάτια μιας ταινίας ή ενός δίσκου ή ενός βιβλίου, αλλά το θέμα, το υπόβαθρο, τον προβληματισμό, την άποψη, την πολιτική, την ψυχολογία και όλα τα λοιπά σημαντικά πως να τα βαθμολογήσεις...

Ξεκινάμε με το προφανές: το γούστο του καθενός είναι έννοια υποκειμενική και καθένας έχει δικαίωμα να του αρέσει και να βλέπει ό,τι θέλει. Επίσης έχει το δικαίωμα να βαθμολογεί με τα απόλυτα δικά του κριτήρια όπως θέλει. Όταν όμως θα μοιραστεί τον βαθμό του με κάποιον άλλο, όπως για παράδειγμα ένα περιορισμένο ή μεγάλο αναγνωστικό κοινό αυτό το κοινό πρέπει να κατανοεί τι σημαίνει ο αριθμός που μπαίνει στο τέλος του κειμένου ή στον πίνακα με τα αστεράκια. Διαφορετικό είναι το δικό μου 6 και διαφορετικό ενός άλλου. Ακόμη χειρότερα διαφορετικό είναι να βάζεις σε μια ταινία 6 και διαφορετικό 3 αστεράκια. Κι ακόμη χειρότερα ακόμη και για το ίδιο άτομο 6 με 6 έχουν διαφορά.

Για παράδειγμα, ας πάρουμε τα όσα έχω ανεβάσει στο blog μέχρι τώρα. 6/10 για το Apocalypto, 6/10 και για το Prestige. Καμία σχέση οι δύο ταινίες (σαν σινεμά ο Gibson ήταν με την νέα του ταινία πολύ πιο πάνω απ' τον απλοϊκό Nolan). Τι γίνεται όμως και παίρνουν και τα δύο τον ίδιο βαθμό; Για το Prestige έχοντας σαν βάση το 5, ότι δηλαδή θα έπαιρνε μια καθ΄όλα μέτρια ταινία, ο σκηνοθέτης μας έδωσε κάτι που σίγουρα είναι πάνω από το μέτριο αλλά σίγουρα δεν είναι και κάτι το πολύ καλό ή το εξαιρετικό. Για το Apocalypto έχοντας δει μια πολύ καλή ταινία, που σαν κατασκευή παίρνει άριστα αρχίζω και κόβω για τα όποια σκοτεινά της σημεία και τις όποιες εμμονές του σκηνοθέτη δεν με βρίσκουν σύμφωνο, έτσι φτάνουμε κι εκεί στο 6. Ρηχό αλλά καλοφτιαγμένο φιλμ το πρώτο, εντυπωσιακό αλλά ελλειπές στους βαθείς προβληματισμούς του το δεύτερο. Και φυσικά κατ' εμέ ο θεατής πρέπει να προτιμήσει το δεύτερο. Το λογικό θα ήταν γνωρίζοντάς τα εγώ όλ' αυτά να έκανα από πριν τη σύγκριση και να έβαζα στον Gibson το κατιτίς παραπάνω ώστε να αποφύγουμε και το μπέρδεμα του παραδείγματος. Αλλά τότε πέφτω στην σύγκριση με μια άλλη ταινία που θα έχει πάρει 7 ή 6.5, ή αν έβαζα 5 στο Prestige το αδικώ σε σχέση με τα άλλα πεντάρια που έχω δώσει.

Ακόμη πιο ακραίο 6 και στο Lake House, που εδώ και μόνο με το να τολμήσω σύγκριση με τα παραπάνω θα γίνω γελοίος αφού το γλυκερό Έρωτας Δίχως Παρόν στη βάση του είναι μάλλον μπαρούφα παρά έναν βαθμό πάνω από το μέτριο. Τι συνέβη και πήρε η ταινία 3/5; Εκεί ο βαθμός ήταν ενταγμένος στο ομοιόμορφο σύστημα που απαιτείται να έχει το μέσο, στην προκειμένη ένα site για τον κινηματογράφο. Δεν μπορεί κριτικές που φέρουν την υπογραφή του ίδιου μέσου να λένε τα ίδια πράγματα για μια ταινία και να διαφέρουν 3 μονάδες στο βαθμό, είναι απόλυτα λογικό αυτό. Το Lake House ήταν ίσως το μοναδικό review που προσπάθησα να αξιολογήσω όπως θα έκαναν και οι περισσότεροι cultists. Το 6 όμως στη δική μου λογική είναι ένας καλός βαθμός, σε κάποιου άλλου είναι ένας μέτριος, σε κάποιου τρίτου ένας κακός. Και ο βαθμός σ' αυτήν την περίπτωση έχει μπει από μένα που προσπαθούσα με ιδιαίτερη αποτυχία να χρησιμοποιήσω την λογική κάποιου άλλου. Να λοιπόν άλλος ένας παράγοντας μετά τις μπακαλοεκτιμήσεις μου...

Πάμε και στον σημαντικότερη παράμετρο όλων. Βιώματα και απόψεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα 5 στο Ζ. Είναι προφανές γιατί όλοι σπεύδουν να υμνήσουν και να δεκαροδοτήσουν την ταινία του Γαβρά, τα γράφω και στo review άλλωστε, αλλά τα δικά μου πιστεύω συγκρούονται με αυτά που πηγάζουν απ' την ταινία και με την αντιμετώπιση που επιφυλάσσει η επιτυχημένη ταινία για ένα ιστορικό πρόσωπο. Τα 'χει αυτά η μαχόμενη αριστερά Κώστα μου. Δεν περιμένω από κανέναν να με ακολουθήσει σ' αυτή την αξιολόγηση αλλά οι περισσότεροι όταν είδαν το πεντάρι άρχισαν τις φωνές, χωρίς ως απεδείχθη να έχουν διαβάσει τα παραπάνω. Δεν αντιλέγω στο να με κράξει κάποιος για ένα βαθμό που δεν συμφωνούμε αλλά τουλάχιστον διάβασε και το γιατί τον έβαλα ρε μάστορα. Όπως βαθμολόγησα εγώ το Ζ ανάλογα μπορεί να πράξουν όλοι εις βάρος ή προς όφελος της ταινίας. Για παράδειγμα ο φίλτατος συνάδελφος nonickname που θέλει να παντρευτεί τον Spacey του έβαλε καλό βαθμό στο αδύναμο Beyond the Sea και το έγραψε και μόνος του από κάτω. Προσωπική αδυναμία.

Έλα μου ντε που τη σήμερον ημέρα έχει καθιερωθεί το κρίνειν δια της βαθμολογίας. Ο πολύς ο κόσμος ως είναι λογικό διαλέγει και κρίνει με μια γρήγορη ματιά απ' τους βαθμούς που συνήθισε να διαβάζει ή έχει διαλέξει ως αξιόπιστους. Στην μαζική αντίληψη μάλιστα η γενικότερη μετριοπάθεια έχει απαγορέψει στην συνήθως χρησιμοποιούμενη κλίμακα του 10 τους βαθμούς απ' το 1 ως το 4, το 5 δεν είναι βάση αλλά ο πάτος και από 'κει και πάνω βαθμολογούμε. Για πολλούς επίσης το 10 έχει απαγορευτεί (το παίρνει ο Θεός που μας λέγαν στο σχολείο). Οι περισσότερες βαθμολογίες της νέας γενιάς λοιπόν παίζουν μεταξύ 5-9 κι αφού 5 τα περιεχόμενα ψηφία, το σύστημα με τα 5 αστεράκια μοιάζει ορθότερο. Και όντως λειτουργεί καλύτερα. Ο κόσμος αντιλαμβάνεται πιο εύκολα την ουσία του 2/5 παρά του 4/10. Το πρώτο είναι μέτριο για να μην πούμε ότι προτείνεται κιόλας και το δεύτερο κακό. Και μέσα σ' όλ' αυτά αυτοί που βάζουν τα μηδέν, τους άσους και τα διπλά γίνονται οι κακοί, οι σφαγείς και οι χασάπηδες. Υπάρχει βέβαια και η ανάποδη όψη σ' αυτό που θέλει τον κριτικό ή τον αναγνώστη να έχει παγιοποιήσει το άριστά του σε συγκεκριμένες ταινίες, εποχές, δημιουργούς, στυλ και να αρνείται να κρίνει ως ισάξια σύγχρονα έργα (χαρακτηριστικό το κόμπλεξ που έχουν πολλοί με τις ταινίες τρόμου).

Έχει από τους παραπάνω κανένας άδικο; Κανένας, ούτε το ευρύ κοινό ούτε η άλλη όψη. Είπαμε ο καθένας βαθμολογεί όπως θέλει και βλέπει ότι γουστάρει. Γι' αυτό σας λέω: ο βαθμός ως πρόβλημα. Είναι ο άτιμος η τελική εντύπωση, πρέπει να είναι το sum up, αλλά είναι πολύ μικρός για να αντικαταστήσει το κείμενο που προηγείται. Για μένα είναι ένα κακό κουσούρι που έμεινε απ' την προηγούμενη μου δουλειά. Και δυστυχώς θα συνεχίσω να τον χρησιμοποιώ. Γίνεται πλέον αυτόματα, αφού προκύπτει κατά την συγγραφή και μπαίνει πια αυθόρμητα (σε καμία περίπτωση δεν φανταζόμουν ότι θα κατέληγα στο 3 για το φρέσκο Blood Diamond). Όσο για το πως βαθμολογώ ας πούμε με μια ορθολογιστική κλίμακα του 10. Όπου το 5 είναι η βάση και το 10 το extraordinaire, που πολλές φορές μπορεί να μην είναι το αριστούργημα των αριστουργημάτων, απλά μια ταινία που μ' άρεσε τρομερά σαν ιδέα ή κάτι το καινοτόμο και ανανεωτικό, κλάσεις ξεχωριστό και ανώτερο απ' τη σαβούρα που έχω συνηθίσει να βλέπω. Θα μπορούσα να σας παραθέσω και το σύστημα όπως οι συνθήκες με ανάγκασαν να το περιγράψω κάποτε αλλά δεν βαριέσαι, εν τέλει είναι απλά ένας αριθμός που τον βάζω ελαφρά τη καρδία... είτε είναι 0 είναι 10.