Trainspotting

Δεν έχει υπάρξει στην ιστορία του κινηματογράφου τόσο ειλικρινής ταινία που να ασχολείται με τα ναρκωτικά. Γιατί πάνω απ' όλα το Trainspotting δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια ευφυέστατη ταινία που ασχολείται με τη ντρόγκα. Βασισμένη στην ομώνυμη νουβέλα του Irvine Welsh και σκηνοθετημένη από έναν σκηνοθέτη-σύμβολο για τα 90's, τον Danny Boyle. Άλλοτε καταιγιστική κι άλλοτε νωχελική κι εφιαλτική. Ακριβώς όπως η ζωή των ναρκομανών που τόσο γλαφυρά περιγράφει.

Ο τίτλος, απόλυτα ταιριαστός. Trainspotting, σε πολύ ελεύθερη δική μου μετάφραση, σημαίνει το να κοιτάζεις τα τρένα καθώς αυτά περνούν. Οι πρωταγωνιστές της ταινίας, όλοι τους μια μεγάλη παρέα, είδαν το τρένο της ζωής να περνά μπροστά τους αλλά δεν ανέβηκαν, επέλεξαν όπως μας δηλώνει ευθύς εξ' αρχής ο Renton να μην διαλέξουν την τυπική αστική ζωή που έχει ο καθένας από μας. Έτσι και στην πραγματικότητα (αυτή που τόσο μπερδεύουμε οι κινηματογραφόφιλοι με το fiction της μεγάλης οθόνης), άλλοι απ' τους ναρκομανείς δεν ανέβηκαν σ' αυτό το τρένο ηθελημένα, άλλοι το 'χασαν κι άλλους τους παρέσυρε στο σαρωτικό του διάβα. Η διαδρομή που τελικά ακολουθούν σίγουρα πιο επικίνδυνη, αλλά και πιο περιπετειώδης, και προς Θεού τίποτα το κακό και μεμπτό δεν υπάρχει σ' αυτή. Ακόμη και οι ,γνωστοί για τη βλακεία τους, νόμοι ποτέ δεν απαγόρεψαν τη χρήση ναρκωτικών ουσιών (τώρα η διακίνηση, τα εγκλήματα και η άλλη πλευρά των ναρκωτικών δεν έχει θέση στο Trainspotting, αφορά άλλες ταινίες όπως το Traffic του Soderberg - υπάρχει σαφής διαχωρισμός μεταξύ του τύπου και της ποιότητας των ναρκομανών των δύο ταινιών, όπως και στον τρόπο που αντιμετωπίζει ένα τέτοιο ζήτημα το Hollywood και μια βρετανική παραγωγή).

Καθαρά κινηματογραφικά αν το δούμε ο Boyle επιλέγει, μετά από χρόνια μελέτη, τον απόλυτο ρεαλισμό για να δείξει τη ζωή του Renton και της παρέας του, εκτός απ' τις, όχι λίγες, στιγμές των παραισθήσεων τους, που στις σουρεαλιστικές εξάρσεις του σκηνοθέτη αποτυπώνονται τα οράματα και οι εφιάλτες των ηρώων του. Κι αν το καλοσκεφτεί κανείς αυτό που τόσο έχει εκτιμηθεί στην τέχνη σαν σουρεαλισμός, στην πραγματική ζωή το προνόμιο του να το βιώνουν το 'χουν μόνο, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, οι ναρκομανείς και οι ετοιμοθάνατοι. Τα αποτέλεσμα είναι μια ταινία πιο παραισθησιογόνα για τη μάζα κι απ' τις ίδιες τις ουσίες αν και ταυτόχρονα τόσο ζωηρή κι αληθινή.

Ο Renton αλλά και οι υπόλοιποι χαρακτήρες παρουσιάζονται με αφοπλιστική ακρίβεια. Υιοθετούν συνήθειες απλών καθημερινών αστών και ξεστομίζουν ατάκες που μόνο από συνειδητοποιημένο Σκοτσέζο φιλόσοφο περιμένεις να ακούσεις. Έχουν επίγνωση της κατάστασής τους ("είμαι πρεζόνι στο μεταίχμιο"), πράγμα που πολλοί απλοί θεατές κατά τη διάρκεια των προβολών της ταινίας αδυνατούσαν να καταλάβουν, και μοιάζουν να μην δίνουν δεκάρα για το πώς αλλάζει ο κόσμος γύρω τους. Το τρένο μ' άλλα λόγια τους έχει προσπεράσει και τους έχει αφήσει πίσω για πολύ. Έχουν μάθει να ζουν με το φόβο της αστυνομίας ("θέλουν να με κλείσουν μέσα") και του κοινωνικού περίγυρου και ζουν προσκολλημένοι στο λόμπι τους. Όταν ο πρώτος απ' αυτούς θα καταλήξει στη φυλακή για κάποια απ' τις συχνές μικροκλοπές τους όλα στον κόσμο του Renton κλονίζονται. Οι ενοχές του, η θέλησή του να ξεφύγει απ' τα ναρκωτικά, ο έρωτας που τον βρήκε σ' ένα σκοτσέζικο ρετρό κλαμπ τον οδηγούν τελικά στο Λονδίνο, όπου βλέπει επιτέλους τον κόσμο να αλλάζει. Εκεί τα κλαμπ δεν παίζουν Iggy Pop αλλά Ice Mc, όλοι έχουν μια δουλειά σε κάποια (διόλου καθαρή) επιχείρηση, ακόμη και τα ναρκωτικά είναι διαφορετικά. Μετά από ένα λυτρωτικό O.D. και ένα βασανιστήριο ανάλογο με αυτό του Malcolm McDowell στο Κουρδιστό Πορτοκάλι (κάποιοι παραλληλίζουν άμεσα τις δύο ταινίες περιγράφοντας το Trainspotting σαν το Clockwork Orange των 90's) θα ενταχτεί κι αυτός στην δικιά μας κοινωνία. Κι εκεί ήταν και το σκανδαλώδες της υπόθεσης: oι μάζες που παραδόξως έσπευσαν να δουν το φιλμ (καταραμένη Miramax) ενοχλήθηκαν αφ' ενός απ' τις εικόνες που αντίκρισαν και αφ' ετέρου, και περισσότερο μάλιστα, όταν είδαν τον πρωταγωνιστή να γίνεται ένας απ' αυτούς, απλά και σύντομα διά της κλοπής και της απάτης. Όταν στο φινάλε παραδέχεται πως είναι σκάρτος μετανιώνει για το ότι ενέδωσε στις συμβάσεις και το εύκολο κέρδος και δηλώνει ευθαρσώς πως τώρα μπορεί να κάτσει στο ωραίο του σπιτάκι και να περιμένει σαν το καλό προβατάκι να πεθάνει. Χλευασμός χειρίστου βαθμού προς τον θεατή! Βλέπετε όσο διαφορετική διαδρομή κι αν ακολουθήσει ο καθένας μας το τέλος είναι το ίδιο, κι ο Boyle με το φινάλε μας προτρέπει να κάνουμε αυτή τη διαδρομή πιο ενδιαφέρουσα και μοναδική.

Είπαμε ότι το Trainspotting είναι πριν απ' όλα τα' άλλα μια ταινία για τη ντρόγκα. Από 'κει και πέρα είναι ένα ηθογράφημα για την βρετανική νεολαία (η μαθήτρια που ερωτεύεται ο Renton, τα βράδια στα club), είναι μια ταινία για μια παρέα ανδρών που σταδιακά διαλύεται, έχει πολλές κωμικές σκηνές και πολλά σκηνοθετικά σοφίσματα (όπως ο ιδιοφυής παραλληλισμός του οργασμού με το γκολ της Σκοτίας απέναντι στους Ολλανδούς το 78', σεξ και ποδόσφαιρο τα σπουδαιότερα αντρικά φετίχ). Εμπεριέχει ένα σπουδαίο και λειτουργικότατο soundtrack και την ατάκα της 10ετίας, στην σκηνή με το «πατριωτικό» ξέσπασμα στην εξοχή. Για πολλούς απ' τους, εξαιρετικούς στην ταινία, ηθοποιούς της αποτέλεσε το πάτημα για τη μεγάλη διεθνή καριέρα. Και για το δημιουργό της; η απόλυτη καταξίωση όχι μόνο σαν σκηνοθέτης, αλλά και στις συνειδήσεις πολλών ανθρώπων που κατάφεραν να δουν πίσω απ' το θόρυβο που προκάλεσε η ταινία-γεγονός. Για την τόλμη του και για την ειλικρίνειά του:

Βαθμός: 10

(The Movies Cult 11-05-05)