Τετάρτη 24 Ιανουαρίου 2007

"Behind" the Scenes: Fight Club


"Behind" the Scenes μέρος δεύτερο με μια σκηνή από μια ταινία που εκτίμησε η μεγαλύτερη μερίδα του κινηματογραφικού κοινού, είτε αυτή προέρχεται από τους υποψιασμένους σινεφίλ είτε απ' τον ψυχαγωγούμενο μέσο όρο. Το Fight Club είναι γεμάτο από σκηνές που χρίζουν ανάλυσης αλλά, παραδόξως, αυτή που θα μας απασχολήσει βρίσκεται στην αρχή της ταινίας, πριν καν εμφανιστεί κανονικά ο θρυλικός πια Tyler Durden. Πρόκειται για τη σεκάνς στην οποία βλέπουμε τον εξαιρετικό πρωταγωνιστή Edward Norton, να επιπλώνει το σπίτι του παραγγέλνοντας λίγο πολύ ολόκληρες σελίδες από τον τιμοκατάλογο των IKEA (εντελώς τυχαία οι Αμερικάνοι το προφέρουν "οικία", ενώ εμείς το λέμε "ικέα"...).

Ο μύθος θέλει τα έπιπλα των ΙΚΕΑ να είναι τόσο φτηνά επειδή τα κατασκευάζουν οι φυλακισμένοι στις σουηδικές φυλακές (αυτό και να συνέβαινε φαντάζομαι ότι πλέον δεν ισχύει). Λέγεται επίσης ότι ο ιδιοκτήτης της, παγκόσμιας πια, αλυσίδας καταστημάτων,o κος Ingvar Kamprad, είναι ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου, ξεπερνώντας τον Bill "Microsoft" Gates. Στην πορεία του για την κορυφή θεωρείται ότι καταπάτησε ηθικές και πολιτισμικές αξίες, αφού μέχρι και ανάμειξη με τους ναζί του έχει αποδοθεί, ξέχωρα απ' τα ιστορικά κτίρια που έγιναν parking στα γιγαντιαία καταστήματά του. Ο κύριος Kamprad λοιπόν έζησε το απόλυτο καπιταλιστικό όνειρο, ξεκίνησε απ' το τίποτα κι έφτασε στην κορυφή.

Ο Edward Norton στην αρχή της ταινίας ζει κι αυτός το δικό του καταναλωτικό παραμύθι (ο καταναλωτισμός έννοια άμεσα συνδεδεμένη με τον καπιταλισμό). Η σκηνή που εξετάζουμε είναι ένα ψηφιακά επεξεργασμένο πλάνο που δείχνει το κάθε έπιπλο στο μικροαστικό σπίτι του πρωταγωνιστή με την περιγραφή και την τιμή του στον κατάλογο των IKEA. Ουσιαστικά αποτυπώνεται ο τρόπος που σκέφτεται ο ανεξάρτητος Norton. Κάθε του κίνηση και κάθε προσπάθεια γίνεται για να βελτιώσει την εικόνα (και την αξία) του σπιτιού. Χαρακτηριστικά στη συνέχεια αναφέρει ότι αυτό το δώμα ήταν όλη του η μέχρι τότε ζωή. Φυσικά δεν είναι τυχαίο ότι καθ΄όλη τη διάρκεια της ταινίας ο χαρακτήρας του Norton παραμένει ανώνυμος. Μέσα απ' την εισαγωγή και τις απόψεις του περί ευτυχίας ο ήρωάς μας γίνεται ένα καθολικό σύμβολο αντικατοπτρίζοντας το πιο ενεργό και ταυτόχρονα ασήμαντο κομμάτι της κοινωνίας. Αυτούς που σαν προβατάκια ψηφίζουν, αγοράζουν και σκέφτονται για να αποκτήσουν έναν κόσμο που δεν μπορούν να έχουν. (Αν θεωρείς τον εαυτό σου έναν απ' αυτούς τότε σταμάτησε να διαβάζεις εδώ...)

O σκηνοθέτης David Fincher ποτέ δεν ήταν αυτό που λέμε αντικαπιταλιστής ούτε μπορεί να αναπαράγει στο ακέραιο τις απόψεις του Chuck Palahniuk. Ανήκει σε μια γενιά σκηνοθετών που καλώς ή κακώς ξεκίνησαν να φτιάχνουν video clips και έμαθαν να φτιάχνουν ταινίες σε συγκεκριμένες στουντιακές φόρμες, ενταγμένοι απόλυτα στην παραγωγική διαδικασία (κάτι που αποδεικνύεται κι απ' τις περισσότερες ταινίες του). Αλλά... ΝΑΙ το Fight Club είναι μια αντικαπιταλιστική ταινία, ΝΑΙ είναι το μοναδικό τόσο εύστοχα ακραίο σχόλιο που είδαμε στο σύγχρονο Hollywood, ΝΑΙ έχει λόγο και αιτία ύπαρξης σε μια κοινωνία που δύσκολα μπορεί να το αφομοιώσει, αλλά πάνω απ' όλα έχει αφορμές που η σημαντικότερη βρίσκεται στην σκηνή με τα ΙΚΕΑ. Αν στην υπόλοιπη ταινία ο Fincher δείχνει έναν κάποιο τρόπο απέναντι στην καπιταλιστική φρενίτιδα και τα αποτελέσματά της, τότε εδώ βρίσκεται η αρχή της παράνοιας. Ο πρωταγωνιστής οδηγείται στη σχιζοφρένεια επειδή δεν μπορεί να αντέξει τη ζωή του κλεισμένη σε 4 άσπρους τοίχους, αιχμάλωτος ενός καταλόγου (και κατ' επέκταση του καπιταλισμού). Έχει μετατραπεί σε ένα παρά φύσιν ον (είμαι σίγουρος ότι όποιος έφτιαξε τον άνθρωπο δεν τον έκανε καταναλωτή) και πλέον χρειάζεται κάτι πολύ δραστικό για να ξεφύγει απ' την όλη κατάσταση (όπως λίγο οξύ στο χέρι).

Χρησιμοποιώντας λοιπόν τα ΙΚΕΑ στην αρχή (τα Starbucks και το σαπούνι στη συνέχεια, διάφορα καταστήματα και τους ουρανοξύστες στο τέλος) σαν σύμβολο για να προσδιορίσει τον ένοχο στις σύγχρονες κοινωνίες ο Fincher είναι πλέον έτοιμος να αποδομήσει τον καπιταλισμό. Τα ακραία μέτρα που λαμβάνει ο Tyler Durden παραδόξως βρίσκουν ανταπόκριση σε μεγάλη μερίδα του κοινού και το πρόγραμμα Χάος παίρνει μπροστά. Το θέμα πια είναι που μας οδήγησαν τα ΙΚΕΑ... Η σκηνή που εξετάζουμε είναι το σημείο μηδέν. Ground Zero. Το πιο κάτω δεν πάει. Στην ταινία η διπλή φύση του πρωταγωνιστή λειτουργεί και σαν επιλογή απ' το θεατή της στάσης που θα επιλέξει. Τον Norton η κατάσταση τον οδηγεί να αναπτύξει μέσω του Durden μια φασίζουσα ιδεολογία με σκοπό να καταστρέψει κάθε τι καπιταλιστικό. Κι ο φασισμός που εφαρμόζεται απ' το Project Chaos έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την Αναρχία που δηλώνει η αφίσα. Δυστυχώς για μένα, ευτυχώς για τους πολλούς η αναρχία δεν μπορεί να προκύψει αν έχεις φτιάξει το δωμάτιό σου ακριβώς όπως το είδες στον κατάλογο. Αντίθετα μπορεί να προκύψει ο απόλυτος φασισμός. Σε μια κοινωνία που ο Kamprad σε κάνει να αγοράσεις ότι θέλει, η χαλιναγώγηση απ' τον κάθε Durden είναι παιχνιδάκι. Στο τέλος ο φασισμός παίρνει την μορφή του (κατά τεκμήριο ομορφότερου άντρα στον κόσμο) Brad Pitt (φοβερό υποκριτικό εύρημα -αλά Exupery- δεν βρίσκετε;).

Σ' όλη την υπόλοιπη ταινία λοιπόν, ο Fincher βάζει τους λογοτεχνικούς του ήρωες να μάχονται το ορατό μα ύπουλο κακό. Ένα κακό φτηνό κι ωραίο στην όψη (δεν είπε κανείς ότι τα ΙΚΕΑ έχουν άσχημα πράγματα). Μην ξεγελιέστε απ' τους καταλόγους γιατί τα αποτελέσματα τα είδατε ποια μπορεί να είναι... Κάπως ακραία η θεώρηση των πραγμάτων στο Fight Club, αλλά πέρα για πέρα ειλικρινής κι εύστοχη. Κάτι ανάλογο κατά τη γνώμη μου ήθελε να πετύχει κι ο Scorceze με το περίφημο πλέον Taxi Driver, σε διαφορετικό βέβαια επίπεδο, να καταδείξει την μετά-ΝΑΜ αμερικανική κοινωνία σαν υπεύθυνη για την φασιστική συμπεριφορά του ήρωα (μέγας καπιτάλας κατά τα άλλα ο Martin). Και το ευχάριστο είναι πως εδώ ο Fincher το κάνει με σαφώς καλύτερο και πιο ολοκληρωμένο τρόπο.

Αφού λοιπόν δείτε την ταινία μένει να δείτε τις δικές σας επιλογές σε καταναλωτικό επίπεδο. Αν μαγεύεστε απ' τους καταλόγους και το σπίτι σας μοιάζει μ΄αυτό του Edward Norton τότε έχετε πάνω από ένα λόγο ν' ανησυχείτε...

Υ.Γ. 1: Ειρωνία; Όση ώρα έγραφα το κείμενο μια αιθέρια ύπαρξη δίπλα μου έπαιζε Sims...
Υ.Γ. 2: Το ότι διάβασες το κείμενο δεν σημαίνει ότι δεν είσαι θύμα. Κι εγώ κι εσύ και όλοι μας είμαστε δέσμιοι της κατάστασης είτε το αποδεχόμαστε είτε όχι...

(The Movies Cult 22-05-06)

Δεν υπάρχουν σχόλια: