Persepolis

Ο άνθρωπος πίσω απ' την ιδεολογία

(Αντιπαραβάλω το κείμενο με την "κριτική" στο Lust, Caution. Άποψη μου ότι η κεντρική ιδέα είναι η ίδια, εξ και τα περί δυτικής κακοτροπίας στο προηγούμενο κείμενο. Το "πίσω" στον υπότιτλο μπαίνει για να δηλώσει αυτόν που ακολουθεί τις ιδεολογίες κι όχι αυτόν που τις δημιουργεί προφανώς... Btw γυρίζουν ταινία με τη ζωή του Μαρξ για όσους δεν το γνωρίζουν ήδη)

Το Persepolis αποτελεί αυτοβιογραφική σειρά κόμικ της Marjane Satrapi, Ιρανής στην καταγωγή σκηνοθέτιδος πλέον (την χαρακτηρίζουμε με την πρωτεύουσα απ' τις πολλές ιδιότητές της, χεχε) η οποία μεγάλωσε στην Τεχεράνη την εποχή της θρησκευτικής επανάστασης. Περιγράφει δε τα χρόνια, τα πολυτάραχα και πολιτικά χρόνια, που πέρασε ως νεανίας μέχρι να εγκατασταθεί μια και καλή στη Δύση και την Γαλλία. Η πιστή κινηματογραφική μεταφορά του αποτελεί ένα ενήλικο animation που έφτασε μέχρι το Φεστιβάλ των Καννών αποσπώντας μάλιστα βραβεία (αυτό της επιτροπής συγκεκριμένα - εξ ημισίας με το Silent Light του Reygadas) και πλείστα θετικά σχόλια.

Σαν ολοκληρωμένο φιλμ λοιπόν το Persepolis είναι πρωτίστως πολιτικό και στη συνέχεια μια ιστορία ενηλικίωσης, κι εγώ μόλις άρχισα να το αδικώ.

Ξεκίνησα πολύ πριν να γράφω το γιατί ΔΕΝ είναι και καλό, και κατάλαβα ότι απλά αναπαράγω τους θεματικούς κύκλους της ταινίας. Το σενάριο παρακολουθεί αρχικά μικρό κομμάτι απ' την ιστορία της Περσίας και στην συνέχεια μετακομίζει με την Marjane στην Αυστρία όπου η πρωταγωνίστρια, ζώντας ως ξένη στο περιθώριο μελετά τους θεωρητικούς (μα καλά κι αυτοί οι αθεόφοβοι οι γονείς της στην Αυστρία βρήκαν να το στείλουν το κορίτσι; - ήδη αγαπημένη η σκηνή που συσχετίζει την εμμονή στη λαϊκή παράδοση των κεντροευρωπαίων με το φασισμό). Τότε είναι που σαν χαρακτήρας η Satrapi γίνεται πιο απαθής από ποτέ. Φαίνεται κι απ' τη στάση που υιοθετεί όταν επιστρέφει για τελευταία φορά στο Ιράν, αποδεικνύεται κι απ' τα κόμικ που παραδίδει σήμερα. Η ταινία δεν φείδεται πολιτικής ανάλυσης στο πρώτο μέρος όπου και βλέπουμε το πέρασμα απ' το κράτος του Σάχη στο σκληρό θεοκρατικό καθεστώς που ακολούθησε τον πόλεμο με το Ιράκ. Μια ωραιποιημένη εκδοχή της οικογένειάς της με τους αριστερούς γονείς και τον μαρξιστή θείο φροντίζει γι' αυτό. Απ' τη στιγμή όμως που η ίδια η ηρωίδα καλείται να πάρει θέση απέναντι στα πράγματα, τόσο σαν ενήλικη όσο και σαν δημιουργός-επέκταση του χαρακτήρα που βλέπουμε στο πανί, τότε διαφαίνεται "ο άνθρωπος πίσω απ' τις ιδεολογίες". Απ' το πρώτο καρέ του φιλμ η Marjane παπαγαλίζει αυτά που της μαθαίνουν στο σχολείο, στη συνέχεια ως μαθήτρια συναναστρέφεται με αριστεριστές που παπαγαλίζουν θεωρίες και αποφασίζει να τις μελετήσει "to fit in", για να καταλήξει κάποια στιγμή μετέωρη παπαγαλίζοντας την αντίδραση (ώσπου να παρέμβει η απελευθερωμένη γιαγιά). Τελικά η ταινία βρίσκει ευκόλως ανταπόκριση σε απολιτίκ προοδευτικές συνειδήσεις, μιλώντας καλύτερα για την εκάστοτε ηλικία της πρωταγωνίστριας παρά για οτιδήποτε άλλο.

Το παραπάνω με οδηγεί στο εξής συμπέρασμα: η Satrapi όπου και σε ότι συνθήκες κι αν βρίσκεται να είναι μια εξαιρετική παρατηρήτρια. Ακόμη και το τρόπον τινά πολιτικό ον που παρουσιάζει το περιγράφει τέλεια, να μην ήταν κι αυτός ο παράγοντας αυτοβιογραφία γμτ... Στον πολιτικό καμβά σκιαγραφούνται σταδιακά και ανθρώπινες ανάγκες, που διαφέρουν ανάλογα με το αν βρισκόμαστε σε Ανατολή ή Δύση. Δεν μιλώ μόνο για την θεμελιώδη απαίτηση του καθενός για ελευθερία, ας πούμε για την Marji προκύπτει πρόβλημα επικοινωνίας όταν είναι στην Αυστρία ή πρόβλημα στις προσωπικές της σχέσεις. Είναι χαρακτηριστικό πως αντιμετωπίζει τον έρωτα και τον χωρισμό όταν είναι φοιτήτρια και υπό ποιες συνθήκες παντρεύεται και χωρίζει πίσω στην πατρίδα της. Αυτό που παραμένει κοινό παντού είναι το υποβόσκον κοινωνικό αδιέξοδο. Μέσω αυτής της διαπίστωσης και της αισθητικής του ασπρόμαυρου animation γεφυρώνονται δύο εντελώς διαφορετικοί κόσμοι. Αυτή ίσως να είναι και η μεγαλύτερη κατάκτηση του Persepolis.