Zodiac

Κατά συρροήν δολοφόνος αναστατώνει την πολιτεία της Καλιφόρνια όχι τόσο με τα εγκλήματά του όσο με τα γράμματα και τα κρυπτογραφημένα μηνύματα που στέλνει στον τύπο, πετυχαίνοντας έτσι την απόλυτη λαϊκή υστερία. Η (πραγματικότατη και ανεξιχνίαστη μέχρι και σήμερα) υπόθεση του Zodiac (ή του δολοφόνου του Ζωδιακού κύκλου όπως τον έγραφαν στην χώρα μας) περνάει στην μεγάλη οθόνη αφού πρώτα έχει σχεδόν εξαντληθεί στα βιβλία του δημοσιογράφου-σκιτσογράφου Robert Graysmith.

Η ταινία αναπαριστά την έρευνα αρχών και δημοσιογράφων στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Βασίζεται δηλαδή στην πρότερη αναλυτική σκέψη των όσων με πάθος καταπιάστηκαν με το μυστήριο. Θεωρητικά αυτό δεν ταιριάζει στον David Fincher, τουλάχιστον όχι τον πολυσύνθετο και ασυγκράτητο Fincher που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Για πρώτη φορά μια παραγωγή έχει ανάγκη την ξακουστή τελειομανία του και όχι τον διεισδυτικό του φακό. Για πρώτη φορά ο σκηνοθέτης μοιράζεται το θέμα του με όλους τους συντελεστές και μεγάλη μερίδα του κοινού και δεν επιχειρεί ένα απ' ευθείας εσωτερικό σχόλιο.

Προσπαθώντας να εντοπίσουμε τα σημεία τομής του Zodiac με την προηγούμενη, αρκετά συνεπή, φιλμογραφία του εξαντλούμαστε στην ζοφερή ατμόσφαιρα που έχει σκεπάσει την τρομαγμένη Καλιφόρνια. Αναμέναμε ίσως περισσότερα κοινά με το έτερο "δολοφονικό" φιλμ του Fincher, το Se7en του '95. Καμία σχέση. Ο καλλιτέχνης serial killer του Kevin Spacey, σαν ιδεατό χαρακτηριολογικό μοντέλο που είναι, κατοικεί μόνο στην οθόνη. Αφήστε που εκεί ο πάντοτε απών δολοφόνος ήταν ο ουσιαστικός πρωταγωνιστής με ολόκληρη την έρευνα από πλευράς δημιουργού στραμμένη πάνω του. Εδώ ο σκηνοθέτης αναγκάζεται να χτίσει το συναρπαστικό φιλμ του πάνω σ' αυτούς που έφαγαν τα χρόνια τους ψάχνοντας ρωτώντας, ψάνχοντας, προσπαθώντας να λύσουν την πιο προκλητική σπαζοκεφαλιά που υπήρξε ποτέ στο αστυνομικό δελτίο. Ο Graysmith και οι ντεντέκτιβ προσέφεραν έναν τεράστιο όγκο από πληροφορίες και στοιχεία τα οποία έπρεπε κατ' επιθυμία του ιδίου του Fincher έπρεπε να περάσουν αυτούσια μέσα στην ταινία, όχι μόνο για να ενταθεί η αναπαράσταση. Το Zodiac αφιερώνεται στην εμμονή τους (που πυροδοτείται απ' τις αλλόκοσμες πράξεις του εγκληματία).

Προφανώς ως περφεξιονιστής ο σκηνοθέτης έχει κάτι απ' τα κολλήματα των ηρώων του.

Ο ίδιος έχει ζήσει ως δυνάμει θύμα τα χρόνια του δολοφόνου του Ζωδιακού. Πρέπει να πήγαινε δημοτικό όταν κάποια στιγμή ο Zodiac απείλησε ότι θα εκτελεί μαθητές καθώς κατεβαίνουν απ' το σχολικό λεωφορείο. Πέραν των υπεράριθμων γραπτών φυσικό είναι να αξιοποιήσει κι εκείνα τα βιώματα δημιουργώντας (στο πανί) "κλίμα" μέσω των media. Ο εγκληματίας της ταινίας μέσα απ' τα ψύχραιμα μάτια του Fincher (που τον βοηθούν να ξεπεράσει την έρευνα ή καλύτερα να την αναγάγει σε τέχνη) και τις συχνές αναφορές που του επιφυλάσσουν τα αδηφάγα μέσα μαζικής ενημέρωσης αποκτά κοινωνική υπόσταση. Οι εφημερίδες διαστρεβλωτικά φανερώνουν έναν μπαμπούλα, προφανώς για να πουλήσουν. Τα κανάλια εξασφαλίζουν σε αποκλειστικότητα συνομιλία του φονιά με δικηγόρο. Στο ράδιο το κοινό καλείται να απαντήσει για το αν τον φοβάται ή όχι. Μεγαλύτερη "νίκη" του τελικά δεν είναι ότι καταφέρνει να σκοτώνει χωρίς κανείς να καταλαβαίνει το πως και το γιατί (όπως ο John Doe) αλλά ότι αναγκάζει την αστυνομία να τον βγάλει στα ΜΜΕ, τρομοκρατεί και χαλιναγωγεί έμμεσα την κοινή γνώμη. Όλοι περιμένουν το επόμενό του μήνυμα, γίνεται υπόθεση όλων. Ο σκηνοθέτης ορθά σπαταλά το πρώτο μέρος της (μεγάλης) ταινίας του επικεντρώνοντας στα εγκλήματα και τα θύματά τους.

Από 'κει και πέρα θυματοποιεί τους δύο κύριους πρωταγωνιστές του. Μόλις ξεμπερδέψουμε με τα φονικά ακολουθούμε αποκλειστικά τον Graysmith και τον αστυνόμο Τoschi. Τεράστια θύματα... Τους στοιχειώνει μια αλήθεια που κανείς άλλος δεν έχει τη διάθεση να ανακαλύψει. Η ενασχόλησή τους με την υπόθεση γίνεται εμμονή σε τέτοιο βαθμό που ειδικά ο πρώτος χάνει σχεδόν δύο δεκαετίες απ' τη ζωή του. Το μάταιο εντείνεται απ' την μη ύπαρξη καμιάς ουσιαστικής δραματουργικής κορύφωσης. Ειρωνικά δε στην πραγματικότητα ο ένοχος που υποθέτουμε ότι βρίσκει ο Graysmith δεν θα ταυτοποιηθεί ποτέ...

Για πρώτη φορά βλέπουμε ένα Fincher τόσο συγκρατημένο. Στην πιο ώριμη στιγμή του ο σκηνοθέτης υποτάσσεται πλήρως στο θέμα του αφήνοντας κατά μέρους τα σκηνοθετικά του trademarks, δίνοντας δυόμισι ώρες πυκνής κινηματογραφικής γραφής. Εκμηδενίζει μαεστρικά τα ντισαβαντάζ της αληθινής ιστορίας (μεγαλύτερη ιδιαιτερότητα το ότι ουσιαστικά δεν υπάρχει τέλος στο μυστήριο). Το Zodiac σαν σύνολο αποτελεί ένα υπέρτατο τεχνικό επίτευγμα (πραγματικά άριστη δουλειά) ενώ δεν λείπουν και τα επί μέρους "θαυματάκια" (η φανταστική σεκάνς με το φόνο του ταξιτζή για παράδειγμα!!!). Δώδεκα χρόνια μετά το Se7en και οκτώ μετά το Fight Club ο 45χρονος δημιουργός μου φαίνεται πιο ελπιδοφόρος από ποτέ.